การจัดการความเสี่ยง

ความเสี่ยง(Risk) เป็นคำที่มีใช้มานานแล้วแต่ในวงการของงานอาชีวอนามัยและความปลอดภัยในประเทศไทยคำนี้ถูกใช้มากตั้งแต่

พ ศ 2540 เพราะโรงงานหลายแห่งนำมาตรฐานการจัดการอาชีวอนามัยและความปลอดภัย มอก. 18000 มาใช้ การจัดการความเสี่ยง

เป็นเรื่องของการชี้อันตรายที่มีอยู่ในการดำเนินงานโดยการประมาณระดับความเสี่ยงและการควบคุมความเสี่ยง รวมถึงการเฝ้า

ระวัง ตรวจประเมินและทบทวนการดำเนินงานที่ผ่านมา

กรอบของการจัดการความเสี่ยง ให้อยู่ในระดับที่ยอมรับได้ต้องมีกรอบ (Frame Work) คือมีการชี้บ่งอันตราย ชี้บ่งความเสี่ยง

ประเมินความเสี่ยง และการควบคุมความเสี่ยงด้วยวิธีการต่างๆ กิจกรรมดังกล่าวต้องมีการในลักษณะวงจร (Cycle) ที่เคลื่อนหมุนอยู่

เสมอ กิจกรรมเหล่านี้ต้องถูกเฝ้าระวังหรือตรวจสอบ ตรวจประเมิน ทบทวนอยู่เป็นประจำ

กรอบการจัดการความเสี่ยง

ระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้

ผู้มีบทบาทโดยตรงในการกำหนดระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้มี 4 ส่วน คือ ส่วนของรัฐบาล ผู้ควบคุมกฎ หน่วยงานกำหนด

มาตรฐาน และนายจ้าง ส่วนอื่นจะเป็นบทบาทโดยอ้อม เช่นสื่อมวลชน กลุ่มพลัง ประชาชน สหภาพแรงงาน ลูกจ้าง โรงงานอาจจะ

กำหนดค่าความเสี่ยงขึ้นมาเองโดยมีหน่วยงาน กลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ที่เกี่ยวข้องกับโรงงาน แต่ส่วนใหญ่โรงงานจะเลือกระดับ

ความเสี่ยงที่หน่วยงานกำหนดมาตรฐานกำหนดเช่น มอก.18004: 2544

การรับรู้สัมผัสของความเสี่ยง (Risk Perception) Slovic ได้ทำการวัดหลายครั้ง 1984-1987 ระบุเป็นปัจจัย 2 ประการทีมีผลต่อ

การยอมรับความเสี่ยงของมนุษย์คือ น่ากลัว/ไม่น่ากลัว และ รู้/ไม่รู้ เสนอความสัมพันธ์ของทั้งสองปัจจัย สรุปว่า สิ่งใดที่อยู่ในปัจจัย

ของความไม่รู้และปัจจัยของความน่ากลัว จะเป็นความเสี่ยงที่ยอมรับไม่ได้ จำเป็นต้องมีกฎออกมาควบคุมความเสี่ยงนั้นๆ เช่น ขยะ

ของเสียกัมมันตรังสีเป็นความเสี่ยงที่น่ากลัวและเป็นความเสี่ยงที่ไม่รู้จึงต้องมีกฎที่ควบคุม ดังนั้นนักอาชีวอนามัยและความ

ปลอดภัยจึงต้องมีความพยายามที่จะทำให้ปัจจัยทั้งสองมาอยู่ในระดับของ รู้และไม่น่ากลัว เพื่อทำให้สิ่งหรือสถานการณ์นั้นอยู่ใน

ระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้

การสื่อสารกับความเสี่ยง (Risk Communication) ประกอบด้วยผู้สื่อสาร ข่าวสาร และผู้รับสาร

ผู้สื่อสารต้องมีความน่าเชื่อถือ ข่าวสารต้องมีความชัดเจน ถ้าข่าวสารสร้างความกลัวมากเกินไปผู้รับสารจะรู้สึกว่าตัวเขาเองจะ

รับมือไม่ได้และไม่สนองตอบต่อข่าวสารที่ได้รับ แต่ถ้าข่าวสร้างความกลัวน้อยเกินไป ผู้รับสารก็จะไม่ตอบสนองเพราะรู้สึกไม่น่า

กลัว

นิยามคำศัพท์ที่สำคัญ

มาตรฐาน AS/NZS 4360 (Standards Australia) (Standards New Zealand) ได้นิยามคำศัพท์สำคัญดังนี้

อันตราย (Hazard) แหล่งของภัยอันตรายหรือสถาณการณ์ที่มีศักยภาพทำให้เกิดความสูญเสีย(เวลาจะจัดการความเสี่ยง ต้องเริ่มที่ชี้

บ่งอันตรายให้ได้)

ความเสี่ยง (Risk) โอกาสที่บางสิ่งจะเกิดขึ้นซึ่งมีผลกระทบต่อวัตถุประสงค์ ความเสี่ยงจะถูกวัดในด้านความเป็นไปได้ที่จะเกิดบาง

สิ่ง และความรุนแรง (บางสิ่งในนิยามนี้คืออันตรายหรือ Hazard นั่นเอง)

ความเป็นไปได้ (Likelihood) ใช้ในความหมายเชิงคุณภาพของโอกาสที่น่าจะเป็นไปได้ และความถี่

โอกาสที่น่าจะเป็นไปได้ (Probability) ความเป็นไปได้ที่จะเกิดผลลัพธ์เฉพาะ แสดงเป็นตัวเลข 0 ถึง 1 1 เกิด 0 ไม่เกิด

ความถี่ (Frequency) การวัดความเป็นไปได้ แสดงในรูปจำนวนของการเกิดเหตุการณ์ในช่วงเวลาหนึ่งที่กำหนดไว้

ความรุนแรง (Consequence) ผลลัพธ์ของเหตุการณ์หรือสถาณการณ์ที่แสดงออกมาในเชิงคุณภาพหรือเชิงปริมาณ อาจเป็นผลลัพธ์

ที่เป็นการสูญเสีย การบาดเจ็บ

การจัดการความเสี่ยง (Risk Management) การประยุกต์อย่างเป็นระบบในการใช้นโยบายการจัดการขั้นตอนการดำเนินงาน และ

การปฏิบัติ เพื่อชี้บ่ง วิเคราะห์ ประเมิยผล แก้ไข และเฝ้าระวังความเสี่ยงที่มีอยู่ในงานหนึ่งๆ

การประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment) กระบวนการทั้งหมดของการวิเคราะห์ความเสี่ยงและการประเมินความเสี่ยง

การวิเคราะห์ความเสี่ยง (Risk Analysis) การใช้ข้อมูลข่าวสารที่มีอยู่อย่างเป็นระบบเพื่อพิจารณาหรือกำหนดว่าเหตุการณ์นั้นๆ จะ

เกิดขึ้นบ่อยเพียงได และขนาดความรุนแรงของเหตุการณ์นั้นๆ

การบำบัดความเสี่ยง (Risk Treatment) การเลือกและการดำเนินการของวิธีที่เหมาะสมสำหรับการดูแล ความเสี่ยง หมายถึงการ

ควบคุมความเสี่ยงด้วย (

การควบคุมความเสี่ยง (Risk Control) เป็นส่วนหนึ่งของการจัดการความเสี่ยงที่จะกำจัด หลีกเลี่ยง หรือลดความเสี่ยงที่องค์กร

เผชิญอยู่

การลดความเสี่ยง (Risk Reduction) การคัดเลือกเทคนิคที่เหมาะสมและหลักการจัดการในการลดความเป็นไปได้และ/หรือความ

รุนแรงของเหตุการณ์

การคงความเสี่ยง (Risk Retention) การตั้งใจหรือไม่ตั้งใจที่จะคงไว้ซึ่งความรับผิดชอบต่อความเสี่ยงหรือความสูญเสียทางการเงิน

ภายในองค์กร

การย้ายความเสี่ยง (Risk Transfer) การย้ายความรับผิดชอบไปยังองค์กรอื่นผ่านทางกฎหมาย การตกลง (สัญญา) การประกันภัย

การหลีกเลี่ยงความเสี่ยง (Risk Avoidance) การตัดสินใจที่แจ้งไว้ ที่จะไม่เข้าไปเกี่ยวข้องกับสถาณการณ์ความเสี่ยง

การเฝ้าระวัง (Monitor) การตรวจ การแนะนำ การสังเกตอย่างละเอียด หรือการบันทึกความก้าวหน้าของกิจกรรม การกระทำ หรือ

ของระบบบนพื้นฐานการทำงานตามปกติเพื่อนำไปสู่การชี้บ่งการเปลี่ยนแปลง(ที่จะเกิดขึ้น)

การพัฒนาระบบและข้อกำหนดการจัดการความเสี่ยง

การพัฒนาระบบการจัดการความเสี่ยง โรงงานที่สนใจจะพัฒนาระบบจัดการความเสี่ยงต้องพิจารณาถึงสิ่งจำเป็นหรือกิจกรรม

คือ นโยบายจัดการความเสี่ยง องค์กร การทบทวนการจัดการ และการดำเนินการโปรแกรมต่างๆ

1. นโยบายการจัดการความเสี่ยง ผู้บริหารระดับสูงกำหนดนโยบาย วัตถุประสงค์ เจตจำนง

2. องค์กร ( Organization)

- การแต่งตั้งผู้แทนฝ่ายบริหาร - การกำหนดความรับผิดชอบและอำนาจ – การชี้บ่งและจัดหาทรัพยากร

3. การทบทวนการจัดการ (Management Review) ผู้บริหารระดับสูงต้องทบทวนการจัดการความเสี่ยงเป็นระยะเพื่อสร้างความ

มั่นใจ อาจเพิ่มคณะบุคคลมาร่วมทำ เช่น คณะกรรมการความปลอดภัย คณะกรรมการสิ่งแวดล้อม

4. การดำเนินโปรแกรม ในมาตรฐาน AS/NZS 4360 โปรแกรมจัดการความเสี่ยง 6 ขั้นตอน

ขั้นตอนที่ 1 การสนับสนุนของผู้บริหารระดับสูง

ขั้นตอนที่ 2 การพัฒนานโยบายการจัดการความเสี่ยงขององค์กร

- วัตถุประสงค์ของนโยบาย และหลักการเหตุผลของการจัดการความเสี่ยง

- ความเชื่อมโยงระหว่างนโยบายการจัดการความเสี่ยงขององค์กร

- ขอบเขตของความครอบคลุมของนโยบาย

- แนะนำว่าอะไรที่อาจถือเป็นความเสี่ยงที่ยอมรับได้

- ผู้รับผิดชอบ

- การสนับสนุนผู้รับผิดชอบ

- ระดับของเอกสารที่ต้องการ

- แผนสำหรับการทบทวนผลการปฏิบัติตามนโยบาย

ขั้นตอนที่ 3 การสื่อสารนโยบาย

ขั้นตอนที่ 4 การจัดการความเสี่ยง ณ ระดับองค์กร

ขั้นตอนที่ 5 การจัดการความเสี่ยงที่ระดับโปรแกรม โครงการ และทีมงาน

ขั้นตอนที่ 6 การเฝ้าระวังและการทบทวน

ข้อกำหนดและกระบวนการจัดการความเสี่ยง มาตรฐาน AS/NZS 4360: 1998 ประกอบด้วยข้อกำหนดหลัก 6 ข้อ

แต่ละข้อจะมีความสัมพันธ์ในเชิงกระบวนการจัดการความเสี่ยงตามภาพข้างล่างนี้ คือเริ่มจากการกำหนดบริบทของการจัดการ

ความเสี่ยง แล้วตามด้วยการชี้บ่งความเสี่ยง การวิเคราะห์ความเสี่ยง การประเมินผลและจัดลำดับความเสี่ยงและการบำบัดความเสี่ยง

ในขณะเดียวกันในทุกๆ ข้อกำหนดจะมีการเฝ้าระวังและการทบทวนการดำเนินการควบคู่กันไปด้วย